گاه هیچ مساله ای به اندازه بوی بد دهان، آزادهنده نیست. چرا که زندگی را برای اطرافیانمان و خود ما (زمانی که از ان رنج می بریم و از آن اطلاع داریم.) تلخ و سخت می کند، می تواند منشا تمسخر، انزوای اجتماعی باشد. بر روابط فردی و اجتماعی ما تاثیر بگذارد و به ابتلا بیماری های مثل افسردگی منجر شود. حدود بیست الی بیست و پنج درصد مردم با این مشکل دست به گریبان هستند. بوی بد دهان معمولا با افزایش سن افزایش می یابد و در مردان بیشتر شایع است.

بوی بد دهان؛ دائمی یا موقتی

بوی بد دهان موقتی

بوی سبزیجات خانواده سیر و پیاز (همچون خود سیر و پیاز، تره فرنگی، پیازچه، موسیر) کاملا شناخته شده است. بوی این گیاهان بعد از مصرفشان برای مدتی معمولا برای مدت طولانی و چندین ساعت باقی می ماند. (خصوصا اگر مقدار زیادی از آن ها را به صورت خام مصرف کرده باشیم.)

این بوی بد از فسفر ناشی می شود که در این سبزیجات به مقدار زیادی وجود دارد و در هنگام هضم آن ها، در بدن از آن ها خارج می شود. مقدار زیادی از این فسفر در جریان پخت و پز تبخیر می شود: در نتیجه بهتر است هنگام پخت این مواد در ظرف آن ها را نبندید.

چگونه با بوی بدن دهان گذرا مقابله کنیم؟

• متاسفانه مسواک زدن برای از بین بردن این بو، کارساز نیست؛ چرا که این بوهای ناخوشایند از دستگاه گوارشی خارج می شود. جویدن آدامس نعنا هم اثر موقتی دارد.

• واضح است که باید قبل از قرارهای مهم از مصرف این مواد غذایی خودداری کرد. اما اگر به ناچار مجبور به خوردنشان شدید، کمی برگ جعفری بجوید: این سبزی سرشار از آنتی اکسیدان، اثر فسفر را در بدن خنثی می کند. البته مطمئنا باید بعد از این کار، برای رهایی از سبزی هایی که لابلای دندان ها به جای مانده اند، مسواک بزنید.

• همچنین برای از بین بردن این بوی بد دهان، جویدن دانه های رازیانه یا هل سبز توصیه می شود، البته مکیدن تکه ای از چوب دارچین نیز موثر است. این دو راهکار بسیار از مصرف دانه های قهوه که در این مواقع توصیه می شود، موثرتر است. در قرون وسطی از آنجایی که غذاهای بسیاری از مناطق حاوی سبزیجاتی همچون سیر و پیاز بود، اغلب افراد بعد از غذاخوردن، عادت داشتند که این دانه ها را بجوند.

• اگر دانه رازیانه، هل یا چوب دارچین در دسترس نداشتید از آبنبات های حاوی عصاره این مواد بهره ببرید.

بوی بد دهان؛ دائمی یا موقتی

بوی بد دائمی دهان

• در هشتاد و پنج درصد موارد علت بوی دهان عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، عفونت دندان ها و لثه (بیماری های پریودنتال* و رشد ناقص دندان عقل) یا پوسیدگی دندان هاست که درمان نشده باشد.

• گاه سطح زبان، محل تجمع باکتری ها و بقایای مواد غذایی می شود که به شکل سفید رنگ در می آید. این مساله منجر به تولید گازهای منشاء بوی بد دهان می شود و در بیماران مبتلا به بیماری های پریودنتال بیشتر مشاهده می شود.

• خشکی دهان خیلی در تولید بوی بد دهان موثر است. استرس زیاد و طولانی مدت گاه عامل خشکی دهان است. از طرفی بیش از سیصد دارو وجود دارند که عامل خشکی دهان هستند.

• تند غذاخوردن نیز در ایجاد بوی بد دهان تاثیر دارد. هنگامی که غذا خیلی سریع و بدون اینکه کامل جویده شود، بلعیده می شود، غدد بزاق فرصت پیدا نمی کنند، شروع به کار کنند.

• دلیل دیگر بوی بد دائمی دهان، ننوشیدن میزان کافی آب است: نوشیدن آب کمک می کند که دهان مرطوب باشد و در نتیجه بوی بد دهان کمتر شود. به اندازه کافی آب بنوشید؛ خصوصا اگر بینی شما گرفته است و ناچار هستید با دهان نفس بکشید یا اگر زیاد حرف می زنید.

• بوی بد دهان همچنین گاه به دلیل مشکلات گوارشی از جمله ورم معده، مری، ریفلاکس اسید معده، زخم معده یا اختلال در ترشح آنزیم های گوارشی بوجود می آید و همراه با اسیدی شدن و سوزش معده است که اصلا خوشایند نیست.

• سیگار کشیدن، نوشیدن قهوه و الکل نیز در تولید بوی بد دهان نقش بازی می کنند.

• بیماری های تنفسی بینی، سینوس ها، لوزه ها و ناحیه حلق نیز می توانند عامل بوی بد دهان باشند. گاه بیماری هایی همچون دیابت یا سرطان سر و گردن عامل بوجود آورنده این مشکل هستند.

• خواب نیز به دلیل کمبود بزاق دهان و بقایای مواد غذایی در دهان به مدت طولانی، یکی از عوامل بوجود آورنده بوی بد دهان است. این مشکل معمولا بعد از مسواک زدن صبحگاهی و صرف صبحانه از بین می رود.

* به بیماری بافتهای نگهدارنده دندان ها گفته می شود. بافت های نگهدارنده دندان ها عبارتند از لثه، الیاف اتصال دهنده دندان به استخوان و بافت استخوانی اطراف دندان. اگر بهداشت دهان و دندان به درستی رعایت نشود با ایجاد پلاک دندانی و ترشخ سموم از میکروب های آن بافتهای مجاور تحت تاثیر قرار می گیرند. اگر مشکلی در هر یک از اجزا، نگهدارنده دندان در استخوان ایجاد شود فرد دچار بیماری پریودنتال شده است.

بوی بد دهان؛ دائمی یا موقتی

چگونه بوی بد دائمی دهان را درمان کنیم؟

از آخرین باری که نزد دندانپزشک رفته اید، چه مدت گذشته است؟ آخرین بار که دندان هایتان را جرم گیری کرده اید؟ آیا بعد از هر غذا مسواک می زنید؟ یا حداقل صبح ها و شب ها قبل از خواب؟ ظهرها بعد از ناهار اغلب مسواک زدن همیشه راحت نیست؛ خصوصا اگر در بیرون از خانه هم باشید: یک آدامس بدون شکر بجوید؛ این کار دندان ها را تا حدی تمیز، کمی از جرم های باکتری را از روی دندان ها پاک و از طرفی به تولید بزاق دهان نیز کمک می کند.

اگر از بوی بد دائمی دهان رنج می برید، سریعا به پزشک مراجعه کنید؛ این مورد از مواردی است که نباید به هیچ عنوان آن را نادیده گرفت.

• اگر نسبت به علت این مشکل شک دارید، در وهله اول نزد دندانپزشک تان بروید و در صورت لزوم دندان های خود را جرم گیری کنید. از دکتر خود بخواهید که دهانتان را به منظور اطمینان از عدم وجود التهاب یا عفونت لثه، پوسیدگی دندان یا دندانی که پرکردگی آن مشکل دارد، معاینه کند.

• اگر به طور مرتب مسواک نمی زنید، برای مسواک زدن برنامه داشته باشید و سر ساعات خاص و به طور منظم مسواک بزنید و مسواک تان را با خمیردندان آشتی دهید. در هنگام مسواک زدن، فراموش نکنید که به آرامی با مسواک روی زبان را نیز تمیز کنید: این کار از تجمع کردن باکتری ها بر روی زبان جلوگیری می کند.

• دهان شویه ها هم می توانند به شما کمک کنند. دهان شویه ها انواع مختلفی دارند که در خوشبوکردن دهان موثر هستند؛ اما اگر دندان ها و زبان شما بیش از حد جرم گرفته، دهان شویه ها چندان موثر نخواهندبود.

• همیشه یک مسواک در کیف خود داشته باشید که در مواقعی که مثلا در رستوران غذا می خورید، بلافاصله مسواک بزنید. این کار تا حدی به شما کمک می کند از بوی دهان رهایی بیابید.

• زبان خود را بررسی کنید. اگر احساس می کنید، رنگ زبان تان تغییر کرده و جرم زیادی روی آن وجود دارد که به نظر نمی رسد با فقط مسواک زدن تمیز بشود، از برس های مخصوص تمیزکردن زبان که در همه داروخانه ها موجود است، کمک بگیرید.

• از رژیم های غذایی که بیش از حد حاوی پروتئین هستند، اجتناب کنید. مصرف بیش از حد شیر، پنیر، گوشت قرمز یا ماهی، در تولید بوی بد دهان موثر هستند.

• اگر بین دندان هایتان فاصله وجود دارد به کمک نخ دندان شیارهای بین دندانی را تمیز کنید. با بالاتر رفتن سن فاصله بین دندان ها بیشتر می شود و مواد غذایی که در این شیارها باقی می مانند، به راحتی فاسد می شوند و بوی بد دهان را به دنبال خود می آورند.

• با دقت و حوصله مسواک بزنید. مسواک ها مدل های مختلفی دارند؛ نوعی را انتخاب کنید که مناسب دندان های شماست و لابلای دندان ها را نیز به خوبی تمیز می کند.

بوی بد دهان؛ دائمی یا موقتی

نخستین وظیفه یک پزشک، تشخیص بیماری شما و درمان علت آن است، نه درمان نشانه های بیماری. اگر پزشک شما از این کار طفره می رود و به تجویز مشتی دارو بسنده می کند، وقت آن رسیده که پزشک تان را عوض کنید.

به تجربه های خودتان مراجعه کنید. آیا ممکن است کسی که تا دیروز کاملا سالم بوده یک روز صبح از خواب بیدار شود و ببیند که دچار آرتریت، دیابت، بیماری قلبی، روده تحریک پذیر، پوکی استخوان، خستگی حاد، یا مشکلات دیگر شده؟ یا پیش از آن همواره نشانه های کوچکی وجود داشته که نادیده گرفته شده است؟ این نشانه ها، پیام های هشداری هستند که به ما خبر می دهند مشکلی وجود دارد.

بدیهی است که اگر پیش گیری کنیم خیلی بهتر است از آن که به مصیبت های درمان گرفتار آییم. اما اگر گرفتار آمدیم منظور ما از درمان بیماری دقیقا چیست؟ درمان ریشه ای علت بیماری یا تسکین نشانه های آن؟ درمان نشانه ای ضمن اینکه معمولا پرهزینه تر است و نیاز به داروهای گران تری دارد، علت بیماری را همچنان ناشناخته باقی می گذارد. علاوه بر این به یاد داشته باشید که تقریبا همه داروها پیامدهای جانبی دارند و بعضی از آنها به ویژه در درازمدت می توانند برای شما مشکلات جدی به وجود بیاورند.

وقتی به پزشک مراجعه می کنید باید بدانید که او گذشته از مسئولیت های اخلاقی و حرفه ای، در برابر هزینه ای که از شما دریافت می کند، مسئول است که در یک مدت مشخص به شرح حال شما گوش کند، شما را معاینه کند، بیماری تان را برای شما توضیح دهد، روش های درمانی مختلف را با شما در میان بگذارد، در صورت لزوم آزمایش یا اسکن و غیره بخواهد، در صورت لزوم دارو تجویز کند یا توصیه هایی برای تغییر سبک زندگی یا رژیم غذایی شما داشته باشد.

از یک نظر می توان گفت پزشکی که بیماری شما را تشخیص نداده و به جای آن یک سری داروی کم اثر یا بی اثر تجویز کرده، شایسته دریافت دستمزد نیست. بنابراین اگر پزشک شما این کارها را انجام نمی دهد، گذشته از میزان شهرت و معروفیتش، توصیه می شود دنبال یک پزشک مناسب دیگر باشد. دکتری که به شرح حال شما گوش نمی دهد و به جای توضیح دادن بیماری تان برای شما، در سکوت فرهستی از دارو روی نسخه می نویسد، نمی تواند پزشک خوبی باشد. بیمار حق دارد از وضعیت سلامتی خود آگاه شود و پزشک وظیفه دارد که برایش توضیح دهد. این کمترین انتظاری است که هنگام مراجعه به مطب می توان داشت.

درمان نشانه ای (symptomatic) در اصطلاح پزشکی به هر نوع درمان اطلاق می شودکه تنها روی نشانه های بیماری تاثیر بگذارد و در مقابل سبب شناسی بیماری (etiology) قرار می گیرد. درمان نشانه ای در مورد بیماری هایی که درمان دیگری برای آنها نیست، می تواند از رنج بیمار بکاهد و به بدنش فرصت دهد که از شر عامل بیماری زا خلاص شود. در بسیاری از بیماری ها که علت آنها نیز شناخته شده (برای مثال، بیشتر بیماری های ویروسی همچون آنفلونزا)، درمان نشانه ای تنها شیوه درمانی است که تاکنون شناخته شده است.

با این حال، در بسیاری از بیماری های ویروسی تنفسی، واکنش آلرژیک بدن، سبب دفع میزان زیادی اشک و آب بینی می شود. آیا مصرف قرص های آنتی هیستامین و توقف آب ریزش بینی به معنای آن است که ویروس از بدن ما خارج شده؟ یا به معنای آن است که ما بدن خود را از یک مکانیسم دفاعی محروم کرده ایم؟ تورم در مخاط بینی در اثر گشادشدن رگ ها سبب می شود که محفظه بینی به اصطلاح کیپ شده و هوای درون آن گرم تر از دمای بهینه برای تکثیر ویروس ها شود. آبریزش بینی هم که عمدتا ناشی از نشت مایع از رگ هاست یک واکنش التهابی به عامل بیماری زاست.

ار جمله رایج ترین انواع درمان ناشه ای تجویز مسکن برای کاستن درد است. درد یکی از مهم ترین نشانه های بیماری است. از بین بردن درد بدون کشف علت درواقع بیمار را در مسیر نابودی قرار می دهد. زکریای رازی، در کتابی به نام «صفات بیمارستان» این عقیده را ابراز می دارد که هرکس لایق طبابت نیست و طبیب باید دارای صفات و مشخصه های ویژه ای باشد.

سید محمود طباطبایی، از بیمارستان تخصصی روان پزشکی ابن سینا در مشهد، در مقاله ای با عنوان «برخی معیارهای اخلاق پزشکی از دیدگاه محمد بن زکریای رازی» (1387) می نویسد که رازی تاکید می کند «هیچگاه نباید پیش از شناسایی عامل درد، داروهای ضددرد را تجویز کرد، بلکه باید عامل را شناسایی کرده، به اقدام برای زدودن آن پرداخت. در همین راستا تاکید می کند که در برخی از موارد پزشکان، درد چشم را با تریاک یا دیگر داروها درمان کرده اند که منجر به کوری شده است.» مسکن ها سبب می شوند فراموش کنید مشکلی وجود دارد، اما دستگاه ایمنی شما، یا قلب، مفاصل، روده ها، کبد، کلیه ها و سایر اندام های شما را قوی تر و سالم تر نمی کنند.

برخی از پرسش های دیگری که در همین ارتباط مطرح می شوند عبارت اند از: آیا داروهایی همچون واستاتین ها که سطح کلسترول خون را پایین می آورند یا داروهای کاهش فشار خون به قلب شما کمک می کنند، یا صرفا نشانه هایی که برای ارزیابی وضعیت دستگاه قلب و عروق اندازه می گیریم را پایین می آورند؟ آیا داروهای ضداسید مشکل دستگاه گوارش شما را حل می کنند، یا فقط دل درد شما را کاهش می دهند؟ آیا مسکن هایی که برای درد مفاصل ما تجویز می شود مفصل های ما را سالم می کند، یا فقط جلوی رسیدن پیام های درد را از مفاصل آسیب دیده به مغز می گیرند؟ آیا مکمل های هورمونی مشکل کم کاری غدد را حل می کنند تا دیگر نیازی به مصرف دارو نداشته باشید، یا صرفا سطح هورمون های بدن شما را متعادل می کنند؟

بدن شما مثل ماشین شماست. هرگاه ماشین تان درست کار نکند، از طریق یک سری نشانه های کوچک، همچون صداهای غیرعادی موتور، به شما هشدار می دهد که یک جای کار ایراد دارد. به نظر می رسد بیشتر مردم به این هشدارها به مراتب حساسیت بیشتری دارند و با وسواس بیشتری به آن واکنش نشان می دهند تا هشدارهایی که بدن خودشان به آنها می دهد خستگی غیرعادی، خواب آلودگی، سوءهاضمه، سردرد، افزایش کلسترول و قند خون، درواقع چیزی بیش از یک نشانه یا هشدار نیستند که به شما خبر می دهند چیزی در بدن شما درست کار نمی کند.

وظیفه ما این است که بگردیم و ببینیم چه عواملی به بروز این نشانه ها انجامیده است. زیرا اگر این کار را نکنیم آن مشکل کوچک اما ناشناخته می تواند تشدید شود و اختلال بزرگی در زندگی شما به وجود آورد. وقتی موتور ماشین تان صدایی غیرعادی و هشداردهنده تولید می کند، مطمئنا از مکانیک تان انتظار ندارید موتور را طوری عایق کند که هیچ صدایی به گوش راننده و سرنشینان نرسد، بلکه انتظار دارید چند قسمت که طبق تجربه بیشتر احتمال می دهد مشکل داشته باشند را چک کند، ایراد آن را پیدا کند و آن قطعه را تعمیر یا تعویض کند.

مشکلات کوچکی همچون نفخ، ترش کردن و سوزش سر دل به ما خبر می دهند که دستگاه گوارش ما درست کار نمی کند. این می تواند به ضعف در جذب مواد غذایی و حتی سوءتغذیه منجر شود. چطور انتظار دارید بدن شما خودش بر این بیماری خود غلبه یا خودش را ترمیم کند در حالی که مواد غذایی جذب نمی شوند؟ اگر دچار خستگی شدید و غیرعادی هستید، شاید هورمون های بدن شما از تعادل خارج شده و بر سوخت و ساز بدن شما تاثیر گذاشته اند.

قند خون را هم دست کم نگیرید. افزایش قند خون صرفا موجب دیابت نمی شود. بالابودن قند خون روی غده های فوق کلیه فشار می آورد و سبب تولید و ترشح مقدار بیش از حد هورمون های استرس، مثل کورتیزول و آدرنالین می شود. این وضعیت به چاقی و خستگی می انجامد. از این گذشته هورمون های تولیدمثلی (استروژن، پروژسترون و تستوسترون) را نیز از تعادل خارج می کند، فشار خون و سطح تری گلیسرید را بالا می برد که سرانجام به افزایش کلسترول منجر می شود.

در این مورد هم می توان به استعاره ماشین بازگشت. بدن شما ماشین شماست. نداشتن یک رژیم غذایی سالم از یک سو و مصرف قرص برای کاهش فشار و قند خون و غیره از سوی دیگر، مثل فشار دادن همزمان پدال های گاز و ترمز است. در بسیاری از موارد، پزشک می تواند با تجویز رژیم غذایی سالم و پی گیری وضعیت بیمار، به بدن امکان می دهد که خودش را به شرایط تعادل بازگرداند. در مان های نشانه ای موثر بسیار کمیاب اند. باید بدانید که یک فرمول جادویی برای درمان وجود ندارد.

اگرچه نسخه پزشکان با دست خط معروفشان گاه به برگه ورد و جادو شباهت پیدا می کند که از یک سری نام های خارجی و نامفهوم تشکیل شده، اما باید بدانید که پزشک جادوگر نیست و نمی تواند معجزه کند. در شرایط کنونی شاید بهترین کار آن باشد که بیمار سطح دانش پزشکی خود را بالا ببرد و دست کم همان اندازه که از مکانیک ماشین سر در می آورد به کارکرد بدن خودش هم علاقه نشان دهد.

به این ترتیب شاید پزشکان نیز به وضعیت سلامتی بیماری که به خودش بیشتر اهمیت می دهد، بیشتر اهمیت دهند. درباره پیام های هشداری که بدن شما ارسال می کند، در اینترنت و مجلات مطالعه کنید. در این صورت خواهید توانست به سوال های پزشک تان بهتر پاسخ دهید، یا دست کم تشخیص دهید که پزشک تان سوالی که باید را از شما نپرسیده است. به هر حال برای عوض کردن پزشک هم به این دانش نیاز خواهید داشت.