1.مقدمه

هر چند اولین نشانه های ظهور تکنیک تحلیل محتوا را به اواخر قرن هفدهم نسبت می‌دهند، لیکن توجه جدی به این تکنیک در اواسط قرن نوزده و در جریان جنگ جهانی دوم صورت گرفت. تا این زمان میان انواع تحلیل های اسنادی که بر روی متون انجام می گرفت، سلطه اصلی مربوط به تفسیر یا تاویل متون مذهبی و مقدس بود. توجه علما و دانشمندان یا بر روی مطالعه و استخراج نظرات مطرح و هدفمند نویسندگان به منظور ارائه تلفیقی نوین از این نظرات و یا انتقال و بکارگیری این داده ها بود و یا اینکه با تأمل و غور بر روی متون مقدس تلاش می شد منظور نظر صاحب مقدس متن کشف گردد و از زبان رمز گونه آن رمز گشایی شود.

اواخر قرن نوزده با رواج روزنامه در کشورهای غربی و به ویژه ایالات متحده آمریکا، موجی از نگرانی‌ها نسبت به تحولات این نشریات به وجود آمده بود. محافظه کاران عمدتاً از نظرات و اندیشه هایی که این جراید به خوانندگان خود عرضه می کردند واهمه داشتند و البته برای محکوم نمودن 

آنها و اثبات اتهامات خود نیاز به شیوه های علمی و محکمه پسند داشتند. شیوه ای که نتوان آن را به سلیقه محافظه کاران نسبت داد و می توان همچون مدرکی محکم به دادگاه ارائه داد. در اینجا بود که اولین گونه های ساده تحلیل محتوا به شیوه شمارش مضامین و الفاظ خاص بروز پیدا نمود. با این حال چنانچه گفته شد بروز جنگ جهانی دوم و بکار گیری وسیع از رسانه های صوتی(رادیو) و متنی(جراید ) به عنوان ابزارهای تبلیغاتی این ایده را در ذهن دریافت‌کنندگان تبلیغات دشمن(متحدین) به وجود آورد که شاید بتوان با تحلیل دقیق سخنان رهبران دشمن(همچون هیتلر) و یا تبلیغات آنان به عناصر قصد ناشده ای از اطلاعات مهم دست یافت که برای نیروهای خودی ذی قیمت باشد. این حدس البته به وقوع پیوست چنانچه با تحلیل دقیق تبلیغات نازیها، تحلیل گران توانستند با اختلاف دو هفته، زمان پرتاب موشکی خاص به انگلستان را تعیین کنند. همچنین میزان پیشروی دشمن، شکست یا پیروزی او در جبهه‌ای خاص، وضعیت پشتیبانی نیروها، قدرت روحی سربازان و... نیز از لابلای سخنان و نوشتارهایی که برای منظور دیگر انتشار می یافت، قابل کشف بود. بدین ترتیب تحلیل محتوا به عنوان ابزاری استراتژیک در موسسه مطالعات جنگ ایالات متحده مطرح گردید و بودجه مطالعاتی خاص خود را یافت. پس از جنگ متد های بکار رفته تا حدودی دوباره جمع آوری گردید و این تکنیک پژوهشی از ابزاری استراتژیک در جنگ به حوزه علو آکادمیک راه یافت. امروزه با وجود کثرت فراوان داده ها و حجم عظیم آنها، امکان اشراف و تحلیل ذهنی آنها وجود ندارد. تعیین نوع محتوای برنامه های یک شبکه تلویزیونی، جریان سینمایی کشور در دهه ای خاص، سرمقاله های یک روزنامه در مدت یک سال و... با مطالعه ضمنی و بدون روش امکان پذیر نمی باشد. از سوی دیگر شناخت خط‌مشی و رویکردهای این رسانه ها چه برای کنترل آنها و یا باز‌شناسی آنها برای خود تولید‌کنندگان اهمیتی ویژه یافته است. 

مسئولان پژوهشکده ای خاص مایلند از رویکرد کلان پژوهشی خود مطلع شوند، مدیران علمی دانشکده ها نیازمند آن هستند تا بدانند پایان نامه های ارائه شده از سوی دانش جویان بیشتر بر روی چه مسایلی متمرکز بوده است. از سوی دیگر و در پژوهش‌هایی تلفیقی ممکن است مایل باشیم به علل تولید محتوایی خاص پی ببریم و یا تاثیر ارائه محتوا و پیامی را بر مخاطبان بسنجیم و در تمامی این پژوهشها تحلیل محتوا بکار ما می آید. تحقیقات نشان می‌دهند که میزان گرایش به این تکنیک و درصد پژوهشهای انجام شده به وسیله آن سال به سال در حال افزایش هستند که نشان از کار بردی شدن آن در تحقیقات حوزه‌های مختلف علوم ارتباطات، علوم اجتماعی و حتی سایر حوزه های علمی می دهد.

فهرست

مقدمه    2

مروری بر تعریف تحلیل محتوا 3

تعریف تحلیل محتوا 3

ویژگیها و شروط تحلیل محتوا 5

انواع تحلیل محتوا 6

تاریخچه تحلیل محتوا 8

طرح های تحلیل محتوا 14

فنون تحلیل محتوا 18

 بررسی حضور و غیاب نمادهای مهم.. 18

تحلیل احتمال وقوع: 18

 تحلیل ارزشیابی.. 18

موارد کاربرد تحلیل محتوا 19

طرح تحقیق تحلیل محتوا 21

فرآیند تحلیل محتوا 24

تعریف محتوای مربوطه. 24

تعریف عملیاتی مفاهیم.. 26

نوشتن دستورالعمل کدگذاری، کدنامه و تهیه فرم ثبت. 26

مشخص کردن جامعه آماری و نمونه گیری.. 27

آموزش کدگذاران و محاسبه قابلیت اعتماد آزمایشی.. 27

کدگذاری و ثبت داده ها توسط کدگذاران.. 28

محاسبه قابلیت اعتماد نهایی.. 28

تحلیل و گزارش نتایج تحقیق.. 31

معرفی پژوهش های تحلیل محتوا 32

پژوهش های خارجی.. 32

پژوهش های داخلی.. 33

مقدمه   

     جامعه‌ي پويا  و پرتلاش امروزي يك لحظه درنگ نمي كند تا بتواند به فنون جديد و قدرت والاي علمي دست پيدا كند . در چنين عصري كه عصر شكوفايي و بهره جستن از نبوغ بزرگان علمي، پژوهندگان ،مخترعين ، مبتكرين، صنعتگران و... است براي اداره سازمان‌هاي اجتماعي ـ فرهنگي ـ اقتصادي و آموزش جامعه به فكر و ذهن افراد خلاق   نياز است ،  تا بتوان همگام و همپاي پيشرفت جامعه به پرورش  افراد خلاق اقدام نمود.

     بسياري بر اين عقيده‌اند كه خلاقيت  امري ذاتي است و فقط خداوند اين وديعه خود را به عده‌اي از انسانها بخشيده و قابل آموزش و آموختني نيست . عده‌اي با اين عقيده مخالفند و ابراز مي دارند خداوند به همه انسانها يكسان نعمت بخشيده اين افراد (خلاقان) از اين نبوغ خدادادي خود ، بيشترين بهره را برده‌اند و نيز معتقدند كه خلاقيت صفت مشترك تمامي انسانها است كه با پرورش آن مي توان آن را از حالت ركود درآورد و از حالت بالقوه به بالفعل تبديل كرد و بالعكس مي‌توان خلاقيت را با آموزش ناصحيح و غلط از ريشه خشكاند. تحقيقات ادعاي گروه دوم را تصديق كرده و خلاقيت را صفت مشترك تمام انسانها دانسته ، اما مقدار و نوع خلاقيت از فردي به فرد ديگر متفاوت مي‌دانند و هر انساني به نوعي از خلاقيت خود بهره مي‌برد يكي زياد يكي كم(پيرخايفي،1376). اين تحقيقات نشان داده است كه رشد و پرورش خلاقيت از همان بدو تولد و دوران كودكي آغاز مي‌شود و در دوران دبيرستان به مرحله شكوفائي خود نزديك مي‌شود. البته اگر اين توانايي در انسان پرورش يابد تا پايان عمر به غناي والاي علمي آن افزوده مي‌شود. 

     پيرخايفي (1376) آموزش خلاقيت را امري حياتي مي‌داند كه بايد در سطوح مختلف تحصيلي به صورت همگاني انجام گيرد و اين آموزش همگاني متضمن انعطاف پذيري ذهن ، توانمندي شخصيت انسان (پرورش روحيه‌ي استقلال و اعتماد به نفس) و ايجاد زمينه و بسترهاي مناسب اجتماعي فردي و خانوادگي است. جداي از آموزش همگاني و عمومي آموزش ويژه نيز از ضروريات است . با آموزش ويژه، فكر به طور خاص در يك زمينه ، مهارت مطلوب و مناسب را كسب مي‌كندو به اصطلاح اهل علم تخصص مي‌يابد. تفاوت اساسي موجود ميان آموزش همگاني و آموزش ويژه اين است كه در آموزش همگاني فرد ياد مي‌گيرد كه چگونه در خدمت خود باشد و قابليت‌هاي خود را بشناسد و  به استعدادهايش در زمينه‌هاي مختلف پي ببرد، امّا در پرورش ويژه فرد علاوه بر شناخت قابليت‌هاي خود به خدمات اجتماعي نيز توجه مي‌كند و ياد مي‌گيرد كه چگونه در خدمت جامعه باشد و خود را وقف اجتماع نمايد . فرد به صرف داشتن انديشه‌هاي خلاق به ما تضمين نمي‌دهد كه حتماً اين انديشه را در هر سطحي از خلاقيت كه مي‌خواهد باشد مي‌تواند به مرحله بازدهي و توليد برساند قطعاً در اين راه عوامل شخصيتي بسياري وجود دارند كه مانع از به نتيجه رسيدن انديشه خلاق افراد مي‌شوند. عواملي چون ـ اعتماد به نفس پايين ـ نبود اراده و پشتكار ـ اضطراب ـ تشويش خاطر ـ دل نگراني ـ وسواس ـ خود كم بيني ـ حساس نبودن نسبت به پديده‌ها ـ تمايل به همرنگي و يكنواختي فكر از عواملي به شمار مي‌‌روند كه راه را بر انديشه خلاق مي‌بندد . از اين رو تدارك ديدن زمينه‌اي كه باعث برطرف ساختن عوامل شخصيتي ذكر شده مي‌شود ، مهمترين قدم براي رشد انديشه به شمار مي‌رود. در اين ميان تأكيد ويژه بر نقش خانواده و در مرحله‌ي دوم مدرسه است .

فهرست مطالب

فصل اول : كليات

مقدمه 

بيان مسئله 

اهميت و ضرورت پژوهش 

اهداف پژوهش 

فرضيه‌هاي پژوهش 

تعاريف عملياتي متغيرها 

نوع متغيرهاي تحقيق 

مراحل اندازه‌گيري متغيرها 

تعريف متغيرها 

فصل دوم : ادبيات پژوهش

خلاقيت چيست ؟ 

تعريف خلاقيت 

روند شكل گيري خلاقيت 

خصوصيات افراد خلاق 

راه‌هاي پرورش خلاقيت 

موانع خلاقيت 

انگيزه عاملي جهت تحقق خلاقيت نوشتاري 

نقش آموزش در پرورش نوشتن خلاق 

محيط خانواده و تأثير آن بر خلاقيت 

نقش تكرار و تمرين نوشتن بر نوشتن خلاق 

تأثير مطالعه بر نوشتن خلاق 

نقش قصه‌گويي در پرورش نوشتن خلاق 

تشويق عاملي كارساز در پرورش نوشتن خلاق 

نقش كودكستان و مراكز پيش دبستاني در بروز خلاقيت 

نقش بازي‌هاي كودكانه در پرورش خلاقيت 

تأثير اوقات فراغت بر نوشتن خلاق 

مروري بر تحقيقات انجام شده 

نوع تحقيق 

جامعه آماري و ويژگي‌هاي آن 

روش نمونه‌گيري و حجم نمونه 

ابزار گردآوري داده‌ها 

پايايي و روايي پرسشنامه‌ها 

پايايي و روايي آزمون خلاقيت 

پايايي و روايي آزمون انگيزه پيشرفت 

پايايي و روايي پرسشنامه محقق ساخته 

شيوه نمره‌گذاري آزمون‌ها 

نمره‌گذاري آزمون خلاقيت 

نمره‌گذاري آزمون انگيزه پيشرفت 

روش تجزيه و تحليل داده‌ها 

فصل چهارم : يافته‌هاي تحقيق

يافته‌هاي توصيفي 

يافته‌هاي مربوط به فرضيه‌هاي تحقيق (آمار استنباطي) 

فصل پنجم : بحث و نتيجه‌گيري

حث و نتيجه‌گيري 

پيشنهاد نظري و علمي پژوهش 

محدوديت‌هاي پژوهش 

منابع و مأخذ

منابع و مأخذ  

پيوست‌ها 

پرسشنامه شماره (1) پرسشنامه محقق ساخته 

پرسشنامه شماره (2) آزمون انگيزه پيشرفت (ACMT) 

پرسشنامه شماره (3) آزمون خلاقيت جمال عابدي 

چکيد 

این پژوهش به تهیه متن های آموزش واژه براساس نظریه حوزه های معنایی ویژه غیرفارسی زبانان سطح پیشرفته می پردازد. سوالاتی که این پژوهش به دنبال پاسخ به آنها بوده است عبارتند از: 

1ـ کارآمدترین نظریه برای آموزش واژه کدام نظریه است؟ 

2ـ آیا به ه 

ترین روش برای آموزش واژه به زبان آموزان غیرفارسی زبان روش حوزه های معنایی است؟ 

3ـ آیا آموزش واژه ها براساس نظریه حوزه های معنایی در سطوح زبانی مختلف با هم تفاوت دارد؟ 

4ـ آیا روش حوزه های معنایی محدودیتی در نوع سوال ها ایجاد می کند؟ 

فرضیه های این تحقیق عبارتند از: 

1ـ بهترین نظریه برای آموزش واژه نظریه حوزه های معنایی است. 

2ـ کارآمدترین روش آموزش واژه روش حوزه های معنایی است. 

3ـ آموزش واژه در سطوح زبانی مختلف با هم تفاوت دارد. 

4ـ روش حوزه های معنایی در نوع سوالها محدودیت ایجاد می کند. 

اهداف تحقیق

1ـ تهیه و تدوین متن های آموزش واژه

2ـ تبیین نظریه حوزه های معنایی

3ـ بررسی کارآمدی روش حوزه های معنایی در آموزش واژه 

این نوع تحقیق، تحقیقی نظری است که برپایه ی مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. پایان نامه حاضر در 5 فصل تهیه شده است: فصل اول کلیات تحقیق، فصل دوم: مطالعات پیشین، فصل سوم: به تهیه و تدوین متن های آموزش واژه می پردازد، فصل چهارم: شامل ده متن آموزشی براساس موضوعات مختلف فرهنگی، ادبی، تاریخی، اجتماعی است، فصل پنجم: خلاصه و نتیجه، شامل بیان خلاصه ای از فصول مختلف و نتایج تحقیق و نیز پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی.

واژه های کلیدی: حوزه های معنایی ، مدخل های واژگانی، تجزیه مولفه ای، اهمیت معنایی، تثبیت معنا، کوچکترین صورت آزاد، تعمیم افراطی.

فهرست                                                                                                                                                                     

فصل نخست – کليات                                                                                                     1-1. مقدمه                                                                                                            1-2 بيان موضوع                                                                                                   1-3. هدف تحقيق و اهميت آن                                                                                   1-4. سوالات و فرضيه های تحقيق                                                                             1- 5 . مفاهيم                                                                                                         1-5-1 0 واژه                                                                                                        1-5-2 0 آموزش                                                                                                   1- 5- 3 0 نظريه آموزش                                                                                         1- 5- 4 0 يادگيري                                                                                                1- 5- 5 0 رابطه ی آموزش و يادگيري                                                                      1-5-6 0 مقايسه آموزش با يادگيري                                                                         1- 5- 7 0 حوزه هاي معنايي                                                                                  1-5-8 0 خلاصه                                                                                                  فصل دوم : مطالعات پيشين                                                                                         2-1 0 اهميت واژه و مطالعات انجام شده در زمينه ی آموزش واژه                               

2-2 0 فرايندهاي واژه سازي                                                                                  2- 2-1 0 انواع فرايندهاي واژه سازي                                                                       2-2-1-1 0 تصريف                                                                                              2-2-1-2 0 اشتقاق                                                                                                2-2-1-3 0 ترکيب                                                                                                2-2-1-4 0 قرض گيري /وام گيري                                                                          2-2-1-4-1 0 ترجمه قرضي /عاريتي                                                                       2-2-1-5 0 گسترش/تعميم                                                                                     2-2-1-6 0 تخصيص                                                                                            2-2-1-7 0 کوتاه سازي                                                                                        2-2-1-7-1 0 سر واژه سازي                                                                                 2-2-1-7-2 0 اختصار سازي                                                                                  2-2-1-7-3 0 پسين سازي                                                                                     2-2-1-7-4 0 بريدن                                                                                             2- 2- 1- 8 0 تبديل                                                                                               2-2-2-1-9 0 ادغام / آميزش                                                                                 2-2-1-10 0 ابداع                                                                                                 2-2- 1-11 0 نام آوا                                                                                             2- 2- 1- 12 0 مضاعف سازي                                                                               2-3- 0 انواع واژه                                                                                                  2-3- 1 0 واژه هاي قاموسي و واژه هاي دستوري نقش نما                                          2-3-2 0 واژه هاي دريافتي و واژه هاي توليدي                                                         2-4- 0 سير تحول واژه                                                                                          2-4-1 0 دوره ي بي توجهي به واژه                                                                        2-4-2 0 دلايل بي توجهي به آموزش واژه در گذشته                                                  2-4-3 0 دوره ي توجه                                                                                          2-4-4 0دوره ي پيشرفت                                                                                       2-5 0 يادگيري واژه                                                                                              2-5-1 0 مراحل يادگيري واژه                                                                                 2-6 0 اصول اساسي در آموزش زبان                                                                      2-7 0 راهکارهاي يادگيري و ياد آوري                                                                     2-7-1 0 انواع راهکارهاي يادگيري                                                                           2-8 0 عوامل درون واژه اي موثر بر يادگيري واژه                                                     2-9 0 انواع راهکارهاي يادگيري واژه                                                                        2-9-1 0 راهکارهاي مبتني بر تکرار واژه / معناي واژه                                                2-9-2 0 راهکارهاي مبتني برتجزيه و تحليل ويژگي واژه                                             2-9-3 0راهکارهاي مبتني بر شرح و تفصيل ساده                                                      2-9-4 0 راهکارهاي مبتني بر شرح و تفصيل پيچيده                                                   2-10 0 روش يارگيري حافظه                                                                                  2-11 0 آموزش واژه                                                                                             2-12 0 روش ها آموزش  واژه                                                                                2-2-1 0 روش مستقيم و روش غير مستقيم                                                              2-12- 1-1 0 روش مستقيم                                                                                    2- 12-1-1-1 0 آموزش راهکارها                                                                           2-12-1- 1- 2 0 گسترش واژه + آموزش صريح                                                       2-12-1-1-3 0 فعاليت هاي کلاس                                                                           2-12-1-2 0 روش غير مستقيم                                                                               2-12-1-2-1 0 متن به تنهايي                                                                                 2-12-2-1 0 فعاليت هاي برنامه ريزي نشده                                                              2-12- 2- 2 0 فعاليت هاي برنامه ريزي شده  روش هاي آموزش واژه                          

2-12-2-2 -1 0 آموزش واژگان غير فعال                                                                2-12-2-2-1-1 0 تکرار                                                                                        2-12-2-2-1-2 0 روش هاي جفت پيوسته                                                               2-12-2-2-1-3 0 فهرست واژه                                                                               2-12-2-2-1-4 0 روش واژه کليدي                                                                        2-12-2-2-1-5 0 روش ترجمه                                                                               2-12-2-2-1-6 0 آموزش با کمک روابط واژگاني                                                     2-12- 2-2-1-7 0 ارائه ي تصوير                                                                          2-12-2-2-1-8 0 اجراي نمايش                                                                              2-12- 2-2-1-9 0 خانواده هاي واژگاني                                                                  2-12-2-2-1-10 0 روش هاي معنايي                                                                     2-12-2-2-1-10-1 0 روش حوزه هاي معنايي                                                         2-12-2-2-1-10-2 0 تجزيه و تحليل مولفه هاي معنايي                                             2-12-2-2-1-11 0 روش شاگرد محوري : دفترچه ی واژگاني                                     2-12-2-2-1-12 0 کاربرد فرهنگ                                                                           2-12-2-2-1-13 0 يادگيري واژه از طريق بافت                                                        2-12-2-2-2 0 آموزش واژگان فعال                                                                       2-12-2-2-2-1 0 روش سلسه مورسيا و روزن ويگ                                                 2-12-2-2-2-2 0 روش پيجين سازي                                                                      2-12-2-2-2-3 0 روش لوکاس                                                                              2-13 0 تعداد واژه                                                                                                2-14 0 انتخاب واژه                                                                                               2-15 0 معيارهاي انتخاب واژه                                                                                 2-16 0 ارائه ي واژه                                                                                              2-17 0 وسايل کمک آموزش ديداري و يادگيري                                                        2-18 0 ملاحظات معني شناختي                                                                               2-18-1 0 معني شناسي ساختاري                                                                           2-18-2 0 حوزه هاي معنايي                                                                                   2-18-3 0 انواع حوزه هاي معنايي                                                                           2-18-4 0 روابط معنايي                                                                                        2-18-4-1 0 هم معنايي                                                                                         2-18-4-2 0 شمول معنايي                                                                                    2-18-4-3 0 با هم آيي                                                                                          2-18-4-4 0 رابطه جزء –کل                                                                                   2-18-4-5 0 تباين معنايي                                                                                      2-18-4-6 0 تقابل معنايي                                                                                      2-19 0 ملاحظات روانشناسي زبان                                                                           2-19-1 0 حافظه                                                                                                   2-19-1-1 0 انواع حافظه                                                                                        2-9-1-1-1 0 حافظه کوتاه مدت                                                                              2-9-1-1-2 0 حافظه بلند مدت                                                                                2-19-1-1-3 0 حافظه معناشناسي                                                                           2-20 0 واژگان                                                                                                     2-20-1 0 واژگان ذهني                                                                                         2-20-2 0 سازماندهي واژگان ذهني